Wegetarianizm

Populacja naszej planety z każdym rokiem rośnie. Już teraz jest nas 2 razy więcej niż w latach 70-tych XX w. i 10 razy więcej niż w momencie I rozbioru Polski albo podpisania Deklaracji Niepodległości. Niewątpliwie ten stan rzeczy wywiera silną presję na całą planetę i środowisko. Niezależnie od tych aspektów, nas dzisiaj będzie interesowało zagadnienie w kontekście pożywienia. Jaki wpływ na środowisko mają nasze wybory pokarmowe? A jaki wpływ na nas samych ma to, co jemy? Zastanowimy się, czy wegetarianizm to tylko fanaberia, czy może wybór człowieka, który ma na względzie przyszłość. Zarówno klimatu, jaki i własnego zdrowia.

Tradycji musi stać się zadość, więc powyżej – jak już pewnie zauważyłeś – jest wersja audio dzisiejszego materiału. Natomiast nieco niżej (czyli mogłeś tego jeszcze nie zauważyć 😉 ) znajduje się film, w którym przybliżam wegetarianizm i kwestie z nim związane.. Możesz go obejrzeć zanim przeczytasz artykuł, albo po tym jak to zrobisz. Wybór zostawiam Tobie.

W dzisiejszym artykule przeczytasz:

1. Co to jest wegetarianizm?

2. Jakie są odmiany wegetarianizmu?

3. Dlaczego wegetarianizm, czyli kilka słów o motywacjach,

4. Wpływ wegetarianizmu na zdrowie,

5. Co jedzą i co powinni jeść wegetarianie?

6. Sławni wegetarianie,

7. Statystyki czyli wegetarianizm w liczbach.

Co to jest wegetarianizm?

Wegetarianizmem nazywamy celowe wyeliminowanie z diety mięsa oraz produktów pochodzących z uboju zwierząt. Wegetarianie nie spożywają więc mięsa, ryb, owoców morza, owadów, ale także np. żelatyny czy smalcu. W starszej literaturze możesz natknąć się na słowo „jarstwo”, które jest synonimem wegetarianizmu.

Wiele osób (szczególnie tych sceptycznych, żeby nie powiedzieć wrogo nastawionych do bezmięsnych) uważa wegetarianizm za fanaberię i zagrożenie dla zdrowia. Twierdzą oni, że dieta to coś, co stosuje się tymczasowo żeby schudnąć. Jednak słowo dieta oznacza z greckiego „styl życia” i odnosi się do całokształtu sposobu żywienia. W związku z tym każdy, kto nie jest wegetarianinem, jest na diecie mięsnej. Historia wegetarianizmu jest bardzo długa i sięga … tysiącleci przed naszą erą. Już w II w p.n.e. był stosowany na subkontynencie indyjskim. Niezależnie od tego nurtu, europejska wersja wegetarianizmu narodziła się w starożytnej Grecji około VI w p.n.e. Zaczęli go tam propagować przedstawiciele różnych nurtów filozoficznych, którzy uznali taką dietę za bardziej etyczną.

Jakie są odmiany wegetarianizmu?

Ogólnie rzecz biorąc, dietę bezmięsną nazywamy najczęściej wegetarianizmem. Jednak w jego obrębie możemy wyróżnić kilka rodzajów w zależności od tego, co dana dieta wyklucza i jak bardzo jest restrykcyjna. Wszystkie poniższe łączy to, że odrzucają mięso. Dzieli je natomiast kilka szczegółów. Mamy więc:

Laktoowowegetarianizm

Inna nazwa to owolaktowegetarianizm. Najbardziej popularna odmiana w Europie. Zakłada eliminację z pożywienia mięsa, jako produktu powstałego w skutek uboju zwierząt. Wyklucza się również inne składniki, których pozyskanie spowodowało śmierć zwierzęcia, np. żelatyna czy podpuszczka. Dopuszczalne są natomiast niektóre produkty odzwierzęce, takie jak nabiał czy miód.

Laktowegetarianizm

Lac po łacinie oznacza mleko. Eliminacji z diety podlegają również jajka. Nie wyklucza się natomiast mleka i jego przetworów. W ujęciu globalnym jest to najczęściej wybierana odmiana wegetarianizmu.

Owowegetarianizm

Ovum z łacińskiego oznacza jajko. I to właśnie jajka mogą być tu spożywane na równi z produktami roślinnymi. Wykluczone jest natomiast jedzenie mleka i jego pochodnych. Owowegetarianie sprzeciwiają się przemysłowej hodowli zwierząt mlecznych i produkcji mleka. O przyczynach takiej decyzji przeczytasz trochę później. Innym powodem stosowania tej odmiany może być nietolerancja laktozy.

Weganizm

Weganizmem nazywamy właściwie cały styl życia. W tym sposobie żywienia eliminuje się wszelkie produkty odzwierzęce. Ponadto weganie rezygnują z innych produktów powstających ze szkodą dla zwierzęcia: futra, ubrania ze skóry, kosmetyki testowane na zwierzętach, itp. Sprzeciwiają się wykorzystywania zwierząt dla ludzkiej rozrywki, np. w cyrkach czy na polowaniach.

Witarianizm

Przedstawiciele tej odmiany wegetarianizmu spożywają jedynie produkty świeże. Wykluczone są więc posiłki gotowane oraz produkty wysokoprzetworzone. Jedzenie nie może być podgrzane do temperatury przekraczającej 40°C.

Fruktarianizm

Najbardziej zaostrzona wersja wegetarianizmu. Nie spożywa się tu tych owoców i warzyw, których zbiór doprowadziłby do śmierci rośliny, np. sałaty, kapusty, kalafiora, marchewki. Dopuszczalne są natomiast nasiona i orzechy. Dieta opiera się na owocach oraz warzywach botanicznie zaklasyfikowanych jako owoce.

Fleksitarianizm

Inaczej elastyczny wegetarianizm. Zamiennie stosowana jest również nazwa semiwegetarianizm. Dieta zakładająca sporadyczne spożywanie mięsa oraz ryb. Przyjmowana głównie przez tych, którzy przedkładają zdrowe odżywianie nad idee wegetariańskie. Wg rankingu Best Diets Overall z 2021 roku, fleksitarianizm zajął 3-cie miejsce, po diecie śródziemnomorskiej i DASH, w rankingu najlepszych diet (sposobów odżywiania). Z kolei w rankingu najlepszych diet odchudzających zajął pierwsze miejsce. Semiwegetarianizm może być etapem przejściowym w przechodzeniu na wegetarianizm i weganizm.

Peskatarianizm

Odmiana semiwegetarianizm. Z jadłospisu wykreśla się całkowicie czerwone i białe mięso. Dozwolone są natomiast ryby.

Dla łatwiejszego zrozumienia różnic między różnymi typami wegetarianizmu przygotowałam tabelkę. Zawiera ona kategorie produktów spożywczych wraz z informacją, czy dana dieta zezwala na ich spożywanie.

Dlaczego wegetarianizm, czyli kilka słów o motywacjach

Motywacje do przejścia na wegetarianizm lub którąś z jego odmian, mogą być różne. Nie jest też tak, że wybieramy (piszę „my”, bo sama od ponad 15 lat jestem wegetarianką) taki styl życia bez powodu i bez przemyślenia. W końcu nie jest to moda. Im silniejsze są Twoje przekonania, tym z większym poświęceniem (a potem z przyzwyczajeniem i zadowoleniem) będziesz przestrzegał zasad. Poniżej motywacje, jakimi kierują się osoby decydujące się na bezmięsne życie:

Etyka

Kwestie zwierząt

Chyba główny powód rezygnacji z mięsa podawany przez wegetarian. Nie ukrywajmy, że w dzisiejszych czasach przemysłowej hodowli zwierząt, są one podle traktowane. Całe życie takiego zwierzęcia to jedna wielka męczarnia. Po urodzeniu cielaki lub kurczęta są oddzielane od matek, co tragicznie wpływa na ich psychikę. Później faszerowane są hormonami wzrostu, przez które w krótkim czasie muszą zwiększyć swoją masę mięśniową. Odbija się to negatywnie na rozwoju takiego zwierzęcia, ponieważ często inne narządy i układy nie rozwijają się tak szybko, jak te stymulowane do wzrostu. W efekcie np. kurczaki nie są w stanie utrzymać się na nogach, są niezdolne do utrzymania takiej wagi, wysiada serce i układ krwionośny. Później po takim przyspieszonym wzroście, który najczęściej przebiega w przepełnionych fermach i hodowlach, zwierzę jest uśmiercane w sposób daleki od humanitarnego.

Na każdego obdarzonego empatią takie obrazy działają przytłaczająco. Tych, którzy chcą zgłębić temat „produkcji mięsa” odsyłam choćby do książki „Wędrówka tusz” Bartka Sabela. Oczywiście jeśli jesteście w ogóle w stanie czytać o tym, jak to wygląda. Na mnie takie relacje działają niesamowicie przygnębiająco i często trudno mi powstrzymać łzy. W takich momentach zastanawia mnie, jakim człowiekiem trzeba być, żeby pracować na przemysłowych fermach zwierząt czy w rzeźniach.

Chciałabym tutaj rozróżnić hodowlę prowadzoną przez rolnika tylko na swoje potrzeby od tej przemysłowej. W nieco wcześniejszych czasach, kiedy rolnik hodował jedną lub kilka krów, dbał (w miarę) o ich warunki. Zanim zostały one zabite dla jedzenia, miały szansę przeżyć w spokoju znacznie dłużej niż ich dzisiejsze krewne.

Kwestie głodu na świecie

Drugi aspekt etyczny dotyczy sytuacji żywnościowej na świecie. Hodowane zwierzęta wymagają do życia paszy, m.in. paszy roślinnej. A tą trzeba gdzieś uprawiać. Oczywiście kosztem innej produkcji roślinnej przeznaczonej do wyżywienia ludności, głównie tej z biedniejszych regionów świata. Przeciętny Europejczyk czy Amerykanin będzie mógł wydać na jakiś produkt spożywczy 2 albo 3 razy więcej, bo go na to stać. To samo jednak nie dotyczy mieszkańców wielu regionów Afryki czy Azji. Gdyby ograniczyć konsumpcję mięsa, dałoby się wyżywić więcej osób uprawianymi i tak czy owak płodami roślinnymi.

Zdrowie

Często to właśnie chęć zadbania o swoje zdrowie staje się przyczyną przejścia na wegetarianizm. Może chodzić o chęć zrzucenia zbędnych kilogramów, uniknięcia chorób cywilizacyjnych, poradzenia sobie z cukrzycą. Dobrze zbilansowana dieta wegetariańska może w łatwy sposób przyczynić się do poprawy naszego zdrowia.

Szerzej o wpływie wegetarianizmu na zdrowie przeczytasz w następnym punkcie.

Ochrona środowiska

Mogę się założyć, że pierwszym, co przychodzi większości ludziom do głowy na hasło „szkodliwe dla środowiska”, nie będzie pożywienie. W rzeczywistości jednak nasze wybory żywieniowe mają duże znaczenie w kontekście stanu planety. Już teraz rolnictwo odpowiada za ponad 25% światowej emisji gazów cieplarnianych. Wpływ produkcji mięsa na środowisko możemy podzielić na kilka zagadnień.

Woda

Chodzi o szanowanie i oszczędzanie wody. Obecnie w wielu regionach świata woda jest surowcem deficytowym. Bez niej niemożliwe jest życie. W końcu człowiek w przeważającej części składa się z wody (około 60% masy ciała). I na tym polu ciekawie przedstawiają się dane liczbowe. Na pewno słyszałeś o śladzie węglowym. Ale czy wiesz, że istnieje jeszcze ślad wodny? Oceniając produkty spożywcze tym czynnikiem, dochodzimy do wniosku, że uprawa kilograma ziemniaków potrzebuje przeciętnie 15 l wody. Z kolei wytworzenie kilograma wołowiny pochłania już 15 tys. litrów wody. To 1000 razy więcej. Na pewno 1000 kilogramów ziemniaków da radę wyżywić więcej osób niż kilogram wołowiny.

Tereny uprawne

W drugiej połowie zeszłego wieku powstało wiele upraw przeznaczonych na paszę dla zwierząt z krajów uprzemysłowionych. Często tereny pozyskiwano wycinając lasy, ograniczając tereny naturalne i cenne przyrodniczo, jak torfowiska, bagna, itp. Już teraz w Afryce problemem jest wkraczanie upraw na tereny parków narodowych i obszarów chronionych. W Ameryce Południowej z kolei wycina się lasy m.in. pod chów zwierząt oraz produkcję paszy. Rolnictwo coraz bardziej „wcina się” w tereny do niedawna będące pod panowaniem natury. Później słyszymy, że słonie stratowały czyjąś plantację, drapieżniki zaatakowały stado zwierząt. A co innego mają robić te dzikie zwierzęta i jak pozyskiwać pokarm, skoro coraz bardziej odcinamy je od ich naturalnych siedlisk?

Poza tym przekształcanie terenów lesistych (wycinka lub wypalanie) lub bagnistych (w efekcie osuszania) przyczynia się znacznie do stężenia gazów cieplarnianych w atmosferze. Obszary te nie będą już pochłaniały m.in. CO2, a proces ich dewastacji sam w sobie jest szkodliwy – wypalanie.

Bilans

Bardzo ciekawie prezentuje się raport powstały pod kierownictwem Joseph’a Poore’a i opublikowany w 2018 roku w magazynie Science. Badacze wzięli pod lupę ponad 35 tys. ferm ze 119 krajów. Jak łatwo się domyśleć, raport potwierdza zgubny wpływ rolnictwa (głównie związanego z hodowlą zwierząt) na klimat. Wiedziałeś np. że mięso oraz nabiał (mleko i jego przetwory) dostarczają nam raptem 18% kalorii oraz 37% białka. Jednocześnie wprowadzają do atmosfery 60% gazów cieplarnianych sektora rolniczego oraz zużywają 83% globalnych terenów uprawnych. Oznacza to m.in. że produkcja wołowiny emituje 6 razy więcej gazów cieplarnianych niż produkcja białka roślinnego oraz pochłania 36 razy więcej terenów.

Kwestie religijne

Niektóre religie i ruchy religijne mają swoje stanowisko na temat zabijania i spożywania zwierząt. W myśl tych zasad praktyki uboju są zakazane. Te religie to m.in. hinduizm, dżinizm oraz Ruch Rastafari.

Święte pisma hinduizmu jasno mówią, że jedzenie mięsa jest niemoralne, ponieważ powoduje cierpienie zwierząt. Dlatego większość hinduistów przestrzega wegetarianizmu. Z kolei Rasta (wyznawcy Ruchu Rastafari) wierzą, że ciało jest świątynią Boga i trzeba o nie odpowiednio dbać. Dlatego w myśl Ital (czyli przekonania, że żywność powinna być naturalna i pochodzić z ziemi) nie spożywają oni mięsa. Islam zabrania jedzenia wybranych rodzajów mięsa m.in. wieprzowiny.

Myliłby się ten, kto uważa, że chrześcijaństwo neguje wegetarianizm. W Biblii możemy znaleźć przepowiednie mówiące o tym, że któregoś dnia wszystkie istoty na Ziemi staną się wegetarianami – Księga Izajasza 11,6-7 – ⁶Wtedy wilk zamieszka wraz z barankiem, pantera z koźlęciem razem leżeć będą, cielę i lew paść się będą społem i mały chłopiec będzie je poganiał. ⁷Krowa i niedźwiedzica przestawać będą przyjaźnie, młode ich razem będą legały. Lew też jak wół będzie jadał słomę. Oczywiście księga chrześcijan jest napisana tak, że wielu znajdzie tam argumenty przemawiające za ich własnymi argumentami, np. w innych fragmentach znajdziemy zapisy, wg których Bóg zezwala ludziom jeść mięso. Wszystko zależy od interpretacji.

Wpływ wegetarianizmu na zdrowie

Rację mają ci, którzy uważają, że dieta polegająca na celowej eliminacji danej grupy produktów z pożywienia, może być szkodliwa dla zdrowia. Dlatego tak ważne jest prawidłowe bilansowanie składników odżywczych i przemyślenie menu. Uwaga ta zresztą dotyczy nie tylko wegetarianizmu, ale dowolnej innej diety oraz sposobu odżywiania się każdego z nas. Żywienie się w fastfoodach, kebabach i pizzeriach, bez urozmaicania diety warzywami, owocami i orzechami może się okazać w skutkach gorsza, niż odstawienie mięsa.

Dobry wpływ wegetarianizmu na zdrowie

Właściwie skomponowana dieta wegetariańska, niezależnie od odmiany, jest korzystna dla zdrowia oraz pozwala dostarczyć organizmowi niezbędnych składników odżywczych. W ten sposób mogą się odżywiać ludzie we wszystkich grupach wiekowych, kobiety w ciąży oraz zawodowi sportowcy.

Choroby cywilizacyjne

Wegetarianizm może się również przyczynić do zmniejszenia zapadalności na wiele chorób, głównie cywilizacyjnych. Liczne badania udowodniły m.in. że bezmięsni umierają około 29% rzadziej na choroby serca oraz 18% rzadziej na raka niż fani zwierzęcego białka (Badanie nr 1, Badanie nr 2). 

Według badań opracowanych przez WHO w 2015 roku czerwone mięso należy do I grupy czynników rakotwórczych. Z kolei Academy of Dietetics and Nutrition przyznaje, że dieta wege zmniejsza ryzyko chorób nowotworowych średnio o 18%, chorób sercowo-naczyniowych o 32% oraz cukrzycy typu 2 o 50%. Dieta wegetariańska to mniejsze ryzyko zachorowalności na raka jelita grubego o 22%. Co ciekawe dieta peskatariańska (zezwalająca na spożywanie ryb) obniżała to prawdopodobieństwo do 50%! Jest to zdecydowanie dobra wiadomość dla osób, które nie czują się na siłach do całkowitej rezygnacji z mięsa.

Ponadto mniejsza zawartość tłuszczów nasyconych i cholesterolu w pokarmach zdecydowanie zapobiega zmianom miażdżycowym i pomaga nawet je cofnąć.

Duża zawartość pełnoziarnistych produktów zbożowych, warzyw, owoców, roślin strączkowych, nasion pomaga stać na straży prawidłowej masy ciała. Posiłki takie nie powodują gwałtownych wahań cukru we krwi i ułatwiają zapanowanie nad apetytem. Dodatkowo błonnik zawarty w pokarmie wspomaga prawidłową perystaltykę jelit.

Z kolei rodzimy Instytut Żywności i Żywienia potwierdza, że odpowiednio stosowany wegetarianizm zapobiega i leczy wiele chorób, takich jak: otyłość, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, osteoporoza, stany zwyrodnieniowe, niektóre typy raka.

Białko

Jednym z częściej podnoszonych kontrargumentów dla diety wegetariańskiej jest jakoby to, że mięso dostarcza więcej białka i innych niezbędnych składników pokarmowych. Nie jest to do końca prawdą. Jest wiele produktów roślinnych, które zawierają więcej białka niż mięso. Należą do nich m.in. soja – 34g białka na 100g produktu, soczewica (różne odmiany) – 25g, nasiona słonecznika ponad 24g, groch, fasola biała i czerwona – 21g, ciecierzyca – 20g. Poza tym jeśli w diecie nie stronimy od jajek lub mleka i jego przetworów, to także z tych źródeł możemy pozyskiwać białko.

Zły wpływ wegetarianizmu na zdrowie

Zły wpływ na zdrowie wegetarian może mieć głównie nieprawidłowo zbilansowana dieta. Muszą oni ponadto pamiętać o pewnych ograniczeniach dotyczących spożywanych pokarmów. Przykładowo białko roślinne jest trochę słabiej przyswajalne przez organizm niż białko zwierzęce. Wegetariańskie produkty dostarczające dużo białka zawierają również dużo węglowodanów.

Problem z bilansowaniem diety mogą mieć osoby praktykujące skrajne odmiany wegetarianizmu, czyli fruktarianizm i witarianizm. Pierwsza z nich może powodować niedobory białka, żelaza, wapnia, cynku, witamin z grupy B oraz kwasów tłuszczowych. Druga z kolei jest kojarzona głównie ze spadkiem gęstości kości, problemów z zębami (erozja) oraz miesiączką.

Nie wszystkie niezbędne składniki pokarmowe, pierwiastki i witaminy znajdują się w spożywanych produktach wegetariańskich. Wiele oczywiście zależy od wybranego rodzaju diety. Dlatego żeby pokryć niedobory, konieczna jest często suplementacja m.in. witaminy B12, kwasów tłuszczowych Omega-3, czy witaminy D, żelaza, cynku.

Stwierdzono liczniejsze problemy z cyklem menstruacyjnym wśród kobiet pozostających na diecie wegetariańskiej. Co prawda przyczyna takiego stanu rzeczy nie została jeszcze odkryta, jednakże uważa się, że może to być spowodowane brakiem niektórych składników odżywczych.

Podobnie sprawa wygląda z problemami psychicznymi. Wcześniej stwierdzono już, że niedobory witamin z grupy B oraz wit. D, selenu, żelaza, cynku, tryptofanu mogą negatywnie wpływać na ludzką psychikę i powodować problemy na tym polu. Dlatego, szczególnie wśród wegetarian, tak konieczne jest dobieranie produktów zawierających te właśnie substancje.

Co jedzą i co powinni jeść wegetarianie?

Jak już wielokrotnie wcześniej wspomniałam, kluczem do diety wegetariańskiej jest jej prawidłowe bilansowanie. Niezbędna jest świadomość występowania poszczególnych składników pokarmowych i odżywczych w różnych produktach. Poniższa tabelka zawiera przykłady produktów spożywczych zawierających najważniejsze dla zdrowia składniki.

Ponadto specjalnie z myślą o jaroszach została stworzona piramida żywieniowa niezawierająca mięsa. Jej podstawę stanowią produkty pełnoziarniste, takie jak kasze, ryż, makaron, produkty zbożowe oraz rośliny strączkowe np. soja, fasola. Kolejne piętro piramidy zajmują warzywa i owoce. Dalej są orzechy i nasiona, które są źródłem zdrowych kwasów tłuszczowych. Następnie mamy oleje roślinne np. oliwa z oliwek, olej rzepakowy, lniany, słonecznikowy. Przedostatnie od góry piętro piramidy to nabiał i jajka (oczywiście dla tych, którzy tych produktów z diety nie wyeliminowali). No i na samym szczycie znajdują się różne słodkości.

Sławni wegetarianie

Dla tych, którzy uważają wegetarianizm za modę wśród głownie młodych (i w domyśle głupich) wielkomiejskich przedstawicieli klasy średniej, przygotowałam to zestawienie. Zebrałam tu nazwiska wielu wegetarian i orędowników diety bezmięsnej, którzy na przestrzeni wieków odcisnęli swoje piętno w kulturze, nauce, polityce. Ich nazwiska (lub w niektórych przypadkach imiona) znają niemal wszyscy. Jednak z pewnością niewielu wie, że w swoim życiu odrzucali oni dietę mięsną. Wielu z nich wypowiadało się również na temat pobudek ich przejścia na wegetarianiam. Pozwólmy więc, by ich myśli przemówiły do nas. Panie i panowie, oto nasi sławni wegetarianie:

• Pitagoras

 „Tak długo jak człowiek będzie zabijał zwierzęta, ludzie będą zabijali się nawzajem. W istocie, ten kto zabija i zadaje ból, nie zazna radości i miłości.”

• Leonardo da Vinci

 „Człowiek jest królem zwierząt tylko dlatego, że jego brutalność przewyższa brutalność zwierzęcą. Żyjemy dzięki śmierci innych, jesteśmy chodzącymi grobami.”

„Od wczesnych lat życia wyrzekłem się jadania mięsa. Przyjdzie czas, gdy ludzie tacy jak ja będą patrzeć na mordercę zwierząt tak samo, jak teraz patrzą na mordercę ludzi.”

• Nikola Tesla

„Istnieje wiele społeczności jedzących tylko rośliny, które mogą zaimponować nam sylwetkami i siłą. Powinniśmy dołożyć wszelkich starań, aby zlikwidować tą bezsensowną, okrutną rzeź zwierząt, która stanowi zagrożenie również dla naszej moralności.”

• Thomas Edison

„Brak przemocy prowadzi do najwyższej etyki, która jest celem całej ewolucji. Dopóki nie przestaniemy krzywdzić innych żywych stworzeń, ciągle będziemy dzikusami.”

• George Bernard Shaw

„Dlaczego miałbym się spowiadać z tego, że się godziwie odżywiam? Gdybym się opychał trupami zwierząt, to wtedy mielibyście podstawy do wypytywania mnie, czemu tak postępuję.”

• Albert Einstein

„Nic nie przyniesie większej korzyści ludzkiemu zdrowiu oraz nie zwiększy szans na przetrwanie życia na Ziemi w tak dużym stopniu, jak ewolucja w kierunku diety wegetariańskiej.”

„Tak więc żyję bez tłuszczów, bez mięsa czy ryb, ale czyniąc tak czuję się całkiem nieźle. Zawsze wydawało mi się, że człowiek nie narodził się, aby być drapieżnikiem.”

• Arthur Schopenhauer

„Ponieważ współczucie w stosunku do zwierząt jest tak nierozerwalnie związane z dobrocią charakteru, można zaufać poglądowi, że jeśli ktoś jest okrutny wobec zwierząt, to nie może to być dobry człowiek.”

• Mahatma Gandhi

„Wielkość narodu i jego postęp moralny można poznać po tym, w jaki sposób obchodzi się on ze swoimi zwierzętami.”

• Paul McCartney

„Gdyby rzeźnie miały szklane ściany, każdy byłby wegetarianinem.”

• Anthony Kiedis (lider Red Hot Chilli Peppers)

„Wkrótce po tym, jak przeszedłem na weganizm, zobaczyłem film dokumentalny o tym, co dzieje się w hodowlach krów. To przypieczętowało tylko moją decyzję.”

• Natalie Portman

„Zostałam wegetarianką w wieku około dziewięciu lat. Wydaje mi się, że nie można tworzyć hierarchii między różnymi istotami żywymi, przyjmując za kryterium wartość ich życia.”

• Clint Eastwood

„Codziennie biorę witaminy, ale najważniejsze nie są tzw. suplementy. Staram się trzymać wegańskiej diety, bogatej w owoce, warzywa, tofu i inne produkty sojowe.”

Wegetarianie to także:

Peter Cushing, Brad Pitt, Milo Ventimiglia, Forest Whitaker, Christina Applegate, Brigitte Bardot, Kristen Bell, Julie Christie, Maja Ostaszewska, Magdalena Różczka,  Susan Sarandon, Zendaya, Gustav Mahler, Isadora Duncan, Vivienne Westwood, Alfonso Cuarón, Kate Bush, Bono, Paulina Przybysz, Natalia Przybysz, Ringo Starr, Franz Kafka, Lew Tołstoj, Apoloniusz z Tiany, Konfucjusz, George Bernard Shaw, Wergiliusz, Jeremy Corbyn, Adolf Hitler, Leonardo da Vinci, Belinda Carlisle, Drake, La Toya Jackson, Bill Kaulitz, Kayah, Leona Lewis, Anni-Frid Lyngstad, Kesha, Ricky Martin, Kelly Osbourne, Shania Twain, Voltaire, Olga Tokarczuk, Antoni Gaudí, Gillian Anderson, Boy George, Charlotte Bronte, Kurt Cobain, Leonard Cohen, Penelope Cruz, Richard Gere, George Harrison, Whitney Houston, Natalie Imbruglia, Michael Jackson, Paul Newman, Pink, Julia Roberts, Justin Timberlake, Tina Turner, Naomi Watts, Kate Winslet,

Weganie:

Alec Baldwin, James Cromwell, Peter Dinklage, Woody Harrelson, Tobey Maguire, Joaquin Phoenix, Jessica Chastain, Daryl Hannah, Kate Mara, Rooney Mara, Izabella Miko, Demi Moore, Carrie-Anne Moss, Michelle Pfeiffer, Natalie Portman, Alicia Silverstone, Teresa Palmer, James Cameron, Anthony Kiedis, Lenny Kravitz, Stevie Wonder, Billie Eilish

Peskatarianie:

Willem Dafoe, David Duchovny, Harrison Ford, Anthony Hopkins, Sir Ian McKellen, Sidney Poitier, Andy Serkis, Jamie Lee Curtis, Anne Hathaway, Eva Mendes, Chloë Grace Moretz, Jenna Ortega, Miley Cyrus, Harry Styles, Margaret Atwood, Beyoncé, Alesha Dixon, Ellen DeGeneres,

Bohaterowie fikcyjne:

Poza tym w świecie bohaterów fikcyjnych dużo jest postaci niejedzących mięsa:

Lisa Simpson (Simpsonowie), Magneto (X-Men), Wanda Maximoff (X-Men), Robin (Batman), Kudłaty (Scooby Doo), Green Arrow, Elle Woods (Legalna Blondynka), Hazel Lancaster (Gwiazd naszych wina), Simon Lewis (seria Dary Anioła),  Nikita (serial Nikita z 2010 r.).

Statystyki czyli wegetarianizm w liczbach

Trudno dokładnie policzyć, jaki procent populacji znajduje się na diecie wegetariańskiej. Szacunki mówią, że obecnie jest to około 10%. Jeśli chodzi o kraje, to największy odsetek jaroszy zamieszkuje Indie – nawet do 40% populacji (zależnie od badania). Drugie miejsce należy do Meksyku, gdzie w taki sposób odżywia się około 19% populacji. Na dalszych miejscach znalazły się: Brazylia (14%), Izrael (13%), Tajwan (13%), Australia (12%), Argentyna (12%). Wśród krajów europejskich prym wiodą Finlandia (12%), Szwecja (12%), Austria (11%), Dania (10%), Niemcy (10%).

Polska w tym zestawieniu nie wygląda tak źle z 8,4% bezmięsnej populacji, tj. około 3,1mln osób (dane z roku 2019). Jest to o tyle ciekawe, że jeszcze w 2014 r. w naszym kraju w sposób bezmięsny żywiło się raptem 1% osób. Głównym motywem odrzucenia mięsa w grupie badanych w 2022 r. Polaków były względy etyczne (cierpienie zwierząt) – 74% oraz kwestie klimatyczne – 72%.

Podsumowanie

Wbrew temu co mówią sceptycy, wegetarianizm to nie fanaberia, a tym bardziej nie moda. Wiele jest przesłanek ku temu, żeby przejść na dietę bezmięsną. Nieważne czy chcesz bardziej zadbać o swoje zdrowie, czy na sercu leży Ci dobrostan zwierząt i planety.

Corocznie 1 października obchodzimy Światowy Dzień Wegetarianizmu. Jeśli nawet na co dzień jesz mięso i produkty odzwierzęce, spróbuj choć na ten jeden dzień z nich zrezygnować.

Koniecznie daj znać w komentarzu, czy Ty również jesteś wege albo przynajmniej czy ograniczasz diecie mięso. Każde działanie się liczy.